Koninginnenpage (Papilio machaon)

De koninginnenpage is met een vleugellengte tussen de 32 en 41 mm Nederlands grootste dagvlinder. Vroeger kwam de koninginnenpage slechts sporadisch voor in  Zuid-Limburg. Ik herinner mij nog hoe blij ik was dat ik de koninginnenpage in 1993 in Frankrijk kon fotograferen. 

Drie koninginnenpages in peenveld

Omdat er toen zoveel koninginnenpages zaten heb ik in mijn tuin begin 2003 waardplanten aangeplant. Op strategische plekken (zoals aanvliegroutes of naast vlinderstruiken) hebben ik venkel geplant. Al in de zomer van 2003 bleek met succes want de hoeveelheid rupsen na mijn vakantie was enorm. In het begin lijken de rupsen erg op vogelpoepjes en worden zo door de vogels met rust gelaten.

Jonge rups koninginnenpage

Behalve dat ik in het verleden zelf rupsen in de tuin had ben ik ook de peenvelden af gaan zoeken omdat deze systematisch met gif worden bespoten en voor alle rupsen dan een ellendige dood begint. Op de stukken langs de randen en de paden waar minder wortelen bij elkaar staan zijn de meeste rupsen te vinden. Maar, rupsen moeten ook gevoerd worden en een veld welk bespoten is kan niet meer voorzien in de voedselbehoefte. 

Koninginnenpage sluipt uit pop

In de zomer van 2002 is hier verandering in gekomen. Een vriend belde mij op dat hij een aantal koninginnenpages in de vroege avond over een peenveld had zien fladderen. Bij aankomst fladderden inderdaad wat koninginnenpages rond dus besloten wij de volgende ochtend terug te keren. De volgende ochtend konden wij in eerste instantie geen koninginnenpages vinden. Pas toen de zon was opgekomen zag je de vlinders verschijnen......een voor een kwamen ze uit het loof van de peenplanten omhoog gekropen. Zoals de foto hiernaast laat zien zaten er op een plant 3 verschillende koninginnenpages!

Ei koninginnenpage

De rups vervelt een paar keer en de tekening veranderd. Tussen het loof van peen blijven ze goed gecamoufleerd en onherkenbaar als lekker hapje. In de venkel zijn ze voor vogels wat beter zichtbaar en menige rups eindigt als vogelvoer. 

Volgroeide rups koninginnenpage

Om alle rupsen groot te brengen was bij vlagen 'hard werken' maar ze uiteindelijk uit de pop te zien kruipen en in de lucht te zien wegfladderen gaf een voldaan gevoel.

De koninginnenpage overwintert als pop en is gebaat bij droge en niet al te strenge winters. Onder 'normale' omstandigheden vliegt de koninginnenpage in twee generaties; bij een lange nazomer soms gevolgd door een derde. Kenmerkend voor deze soort is ook dat de mannetjes op heuvels/toppen samenscholen. De koninginnenpages is door zijn grootte een stevige vlieger met een groot leefgebied.

Ondertussen gaat het in Nederland heel erg goed met de koninginnenpage en zie je dat deze vlindersoort steeds vaker in het Noorden van Nederland wordt waargenomen. Zeker tijdens warme zomers kun je de koninginnenpage overal tegen komen.

Vleugeltekening bovenzijde koninginnenpage

De koninginnenpage, onmiskenbaar een van de mooiste vlinders van Nederland!

---

Eind augustus 2013 ben ik naar een wortelveld gereden om voor een vriend rupsen van de koninginnenpage te verzamelen en op te kweken. Slechts 1 veld was (nog) niet bespoten en op het stukje waar de tractor het land oprijdt vond ik meteen diverse rupsen. Ik ben nog twee keer teruggegaan, ook om loof voor de rupsen te oogsten en in totaal heb ik rond de 25 rupsen meegenomen. In grote insectendozen hebben ze op de keukentafel gegeten en gegeten totdat ze volgroeid waren. Deze lichting rupsen was zeer gemakkelijk want ze accepteerden de aangeboden takjes vlot en sponnen zich eraan vast. Vanaf dat moment duurde het ongeveer twee dagen voordat de rups ging veranderen in een pop (bijna allemaal 's nachts). 

Op 16 september zag ik dat een rups nog niet veranderd was en ik had tijd, dus ondernam ik een poging en na vier uur wachten en een stijve nek was het zo ver. Helaas waren de weersomstandigheden van dien aard dat buiten fotograferen onmogelijk was. Ik heb binnen achter het serreglas met uitzicht naar buiten/groen de pop klaar gezet. De lichtomstandigheden wisselden continue van erg donker met een lage sluitertijd tot zon met een iets snellere sluitertijd. De ISO had ik op 100 laten staan en omdat het serreglas getint is heb ik de hele serie met niet al te snelle sluitertijden gefotografeerd. Ondanks de vele bewegingen die de rups/pop maakte heb ik een serie met scherpe beelden. Heel erg blij was ik met het feit dat toen de rups echt begon te bewegen de zon scheen en de grote donkere wolken voor 10 minuten uitbleven!

Update 27 oktober 2013: Ongeveer de helft van de poppen heb ik een maand geleden weggeven en de andere helft in mijn vlinderkast buiten neergezet. De vlinderkast is een houten frame afgewerkt met vliegengaas en staat uit de zon; in de kast heerst dus altijd dezelfde temperatuur als buiten en de wind waait er ook doorheen. Als het in de herfst nog een keer zomer wordt dan voelen de vlinderpoppen dit ook en aangezien de koninginnenpage van nature een vlinder van de warmere gebieden is, is helaas een groot deel van de poppen halverwege oktober uitgekomen. Een deel is weggevlogen, een paar konden niet vliegen (er stond een stevige wind) en bleven in de bak en voedden zich van honingwater en een vlinder wilde niets......met vleugels dicht heb ik hem dood gevonden. Met de MP-E 65 mm kon ik de vlinderschubben fotograferen: 

Vleugeldetail koninginnenpage

Vleugeldetail koninginnenpage

De rechtse foto is 5:1 en op deze foto is duidelijk te zien dat de schubben variëren in afmetingen en vormen afhankelijk van de kleur. De oranje schubben zijn smaller en hebben 1 puntje, de beige schubben zijn breder en hebben een extra inham en de blauwe schubben zijn helemaal rond.