Atalanta - Vanessa atalanta
Vleugeltekening atalanta
|
De atlanta is een vrij grote vlinder met een vleugellengte van 26 - 32 mm die overal in Nederland voorkomt; vooral op plaatsen met veel nectarrijke bloemen en planten. De basiskleur van de atalanta is donkerbruin; de vleugelpunt is zwart met enkele witte vlekken en een oranje band dwars over de vleugel. Langs de achterrand van de achtervleugel bevindt zich ook een oranjerode band met kleine zwart vlekken.
|
|
De atalanta is net als de distelvlinder een trekvlinder die elk voorjaar vanuit Zuid-Europa en Afrika naar Nederland komt gevlogen. Echter neemt het aantal vlinders die hier in Nederland blijft overwinteren (en dus niet terug naar het Zuiden trekt) toe en is de atalanta regelmatig al in de vroege lente te zien. In 2007 vond ik in oktober een rups van de atalanta die vervolgens is gaan verpoppen en die halverwege januari (vriestemperaturen) toen het een paar dagen aangenaam weer was, is uitgekomen.
De trekkers komen afhankelijk van de temperaturen en stroming in april/mei in Nederland aan en brengen in de zomer een nieuwe generatie voort die dan in het najaar weer naar het Zuiden trekt.
De waardplant is de grote brandnetel. Eind April/begin mei worden de eerste eitjes op de waardplant afgezet.
Ei atalanta (afgezet 14 mei)
Afhankelijk van de temperatuur komen de eitjes na ongeveer 7 tot 10 dagen uit. De pas geboren rups gaat meteen op zoek naar een geschikt blad om er een nest van te kunnen maken; ze leven namelijk solitari en schuilen overdag in het nest van een samengevouwen blad.
Rups uit ei spint meteen een nestje
Regelmatig wordt ook een extra stengel afgebeten of dubbelgevouwen om het nest extra stevigheid te geven.
De rupsen eten aardig door wat maakt dat ze na twee tot drie weken volgroeid zijn. 
Rups atalanta in nest
|
Geel-/bruinachtige rups atalanta
De kleur van de volgroeide rupsen kan zeer sterk variëren van helemaal zwart met gele vlekken tot geel-, bruin- en grijs- en roodachtig.
Zwarte rups atalanta met gele vlekken
Na uiterlijk twee weken komt de vlinder uit de pop.
Of er bij de atalanta echt sprake is van diverse generaties vraag ik mij af omdat ik vanaf mei t/m oktober rupsen vind. De vlinder heeft een vlotte doorlopende levenscyclus. Eenmal als vlinder uit de pop zijn de mannetjes nogal territoriaal. Ze voeden zich overdag en verdedigen van de late middag tot de vroege avond een territorium. Ik heb een zonnig plekje waar al jarenlang elke avond een atalanta zit die dit plekje opeist (= alle andere vlinders worden verjaagd). Wat ik ook op die plek neerzet (fiets, zwembad, aanhangwagen) wordt gebruikt als zon- en uitkijkplek om anderen te kunnen verjagen. De atalanta is echt in elke landschapstype te vinden als er maar nectar planten staan; vooral de vlinderstruik (buddleja) en koninginnekruid is erg in trek. In het najaar is deze vlinder ook vaak te vinden op rottend fruit.
Atalanta op rottend fruit
|
Vleugelonderzijde atalanta
UP-DATE ATALANTA:
|
21 mei 2020: Twee dagen geleden liep ik 's avonds door een natuurgebiedje op zoek naar vlinders toen ik deze rups vond. Zo een mooie rode kleur had ik bij de atalanta nog niet gezien. Ik vermoed dat deze rups klaar is om te verpoppen en bezig was een nestje voor de pop te maken.
|
|
23 september 2018: Dit jaar heb ik niet naar rupsen gezocht. Zoals ik hier al een keer heb geschreven zit er bij mooi weer elke avond een atalanta in de hoek van de tuin om van het laatste zonlicht te genieten. Dit exemplaar was nog heel maar je kunt duidelijk zien dat hij al heel wat vlieguurtjes erop heeft zitten.
Uitsluipen sluipwesp cotesia vestalis
Weer een paar dagen later viel mijn oog op een klein sluipwespje (< 1cm) die op een blad van de brandnetel zat (zie foto hieronder) maar die helaas na een foto wegvloog.
Heel voorzichtig heb ik het blad opengevouwen en zag ik dat een andere cocon aan het opengaan was. Snel mijn camera gepakt en het uitsluipen van een sluipwesp kunnen vastleggen. Heel even zat de verse sluipwesp (ik vermoed een cotesia soort) op een blad en kon ik enkele foto's maken voordat ze wegvloog op zoek naar nieuwe slachtoffers. 
Sluipwesp vanessa atalanta cotesia vestalis
|
04 juni 2017: Ongeveer twee weken geleden heb ik drie rupsen van de Atalanta in de tuin gevonden. Na een week viel het mij op dat er geen nieuwe dichtgevouwen nesten (uit blad) meer bij kwamen en heb ik heel voorzichtig de nesten opengevouwen en zag dat alle drie de rupsen omgeven waren van witte sluipwespcocons. De rupsen van de atalanta waren uiteraard niet meer in leven.
Sluipwesp vanessa atalanta cotesia vestalis
19 juli 2017: In mijn tuin staat in bijna elke border wel een stukje met brandnetel....soms net meer dan ik zou willen....zeker nu ze groot zijn en andere planten/bloemen verdringen. Echter is er daardoor veel leven in de tuin en op dit moment zitten er weer volop rupsen van de atalanta. Omdat ik deze al vaak gefotografeerd heb laat ik ze mooi in hun nestje zitten.
<- Atalanta mannetjes kunnen nogal erg territoriaal gedrag vertonen en wat uitgebloeide bloemen bij mijn achterdeur schijnen de ideale plek te zijn om alles in de gaten te houden....ook mij. Zo probeerde deze heer mij diverse keren te verjagen en nadat hij telkens weer op hetzelfde stukje was gaan zitten (wel net iedere keer een andere stengel) ben ik maar eens mijn statief met camera gaan pakken. Helemaal pluis vond hij mijn aanwezigheid niet en bewoog zijn bovenvleugels. |
22 augustus 2016: Op dit moment vind ik erg veel rupsen en poppen van de atalanta in de tuin en in de gebieden waar ik vaak met de hond wandel. Ze zijn makkelijk te vinden vanwege hun nest bestaande uit samengevouwen blad van de brandnetel.
Nest rups atalanta
Rups atalanta met cocons sluipwesp
Dit nest moet de rupsen (als ook de poppen) bescherming bieden tegen vijanden maar helaas zijn er vijanden die de rups makkelijk weten te vinden, nl. sluipwespen.
Sluipwesp (pimpla spec.) atalanta
|
Donkere rups atalanta
Nest (voor de foto opengevouwen) pop atalanta
In de eigen tuin heb ik rond de 25 rupsen van de atalanta kunnen vinden; een deel van de rupsen was nog klein. Later bleek dat een groot deel van de nog jongere rupsen (ik vermoed L3) geparasiteerd was door sluipwespen. In het samenvouwen brandnetelblad kwamen de witte cocons van de sluipwesp uit. Het gevaar van de sluipwespen is echter nog niet geweken want ook de grotere rupsen kunnen 'gepakt' worden door een andere (grotere) sluipwespensoort die zich pas gaat ontwikkelen nadat de rups is veranderd in een vlinderpop.
Pas na de metamorfose in een pop ontwikkelt zich de sluipwesp. Tegen de tijd dat de vlinder zou ontpoppen komt er een sluipwesp uit. |
Om uit de pop te geraken moet de sluipwesp een gat boren (zie foto boven).Heel even rust de sluipwesp uit om vervolgens te paren en nieuwe 'slachtoffers' te zoeken.