Gentiaanblauwtje (Phengaris alcon)

Het gentiaanblauwtje is zeldzame en bedreigde blauwtjessoort die van vochtige heide houdt en gedurende het rupsenstadium in symbiose leeft met steekmieren. In Nederland komt het gentiaanblauwtje slechts beperkt voor en door de afhankelijkheid van steekmieren is de soort zeer kwetsbaar.

Vijftien jaar terug heb ik voor het eerst kennis gemaakt met het gentiaanblauwtje; ergens in mijn kast met dia's rusten de opnames. Ik weet nog dat een mooi exemplaar in het web van een wespenspin gevangen zat. Pas tien jaar later werd ik door een goede vriend getipt over een kleine populatie op de hei. In 2009 was ik op de hei voor een ander doel toen er een gentiaanblauwtje aangevlogen kwam en ging rusten. Vanaf die dag ben ik jaarlijks naar deze plek teruggekeerd. 

Habitat gentiaanblauwtje

Het gentiaanblauwtje in zijn leefgebied midden op de hei waar klokjesgentianen groeien.

Gentiaanblauwtje rustend op dopheide

Op elke bloem waren behoorlijk wat eitjes afgelegd. Op een warme zomeravond waren de omstandigheden ideaal, het was zo warm dat de bloemknoppen nog geopend waren en de wind was volledig verdwenen zodat ik met mijn MP-E 65 mm lens van heel dichtbij de vlindereitjes in detail kon fotograferen.

Eitjes gentiaanblauwtje

In de vijf jaar dat ik op deze plek kom is het elk jaar maar afwachten wat ik zal aantreffen. 2010 was een goed gentiaanblauwtjesjaar!
Ik kon diverse vlinders zien rondfladderen en ook aan gentianen geen gebrek.

Eiafzet gentiaanblauwtje

Als de mini rupsjes uit het eitje komen dringen ze meteen de bloemknop in om zich binnenin van het vruchtbeginsel te voeden. Na een dag of tien vreet de rups zich weer naar buiten en laat zich op de grond vallen met het doel om door de mieren mee het rupsennest in genomen te worden. De mieren nemen de rupsen mee omdat deze perfect een mierenlarve imiteren en een zoetige vloeistof afscheiden waar de mieren dol op zijn. In ruil voor de lekker zoete vloeistof voeden de mieren de rups en kan deze onder de grond overwinteren. Pas in het late voorjaar erop, als de rups groot genoeg is gaat deze in het mierennest verpoppen.
Begin juli komt de pop in het mierennest uit en moet de verse vlinder 'rennen' voor zijn leven omdat de mieren hem als indringer en voedsel beschouwen.

Gentiaanblauwtje op dopheide

Elk gentiaanblauwtje dat in juli/augustus over de hei fladdert heeft dus voor een groot deel van de levenscyclus in een mierennest onder de grond geleefd. Wat is de natuur toch wonderbaarlijk mooi en creatief! 

---

13 juli 2014: Op de mij bekende plek waar ik jarenlang van een kleine populatie van het gentiaanblauwtje heb mogen genieten zijn geen klokjesgentianen meer te vinden. Vorig jaar waren de planten al bijna verdwenen en heb ik geen vlinder meer gevonden. Dit jaar heb ik geen enkele plant meer kunnen vinden en dat terwijl er een paar jaar terug toch tientallen stonden. Het plekje is te droog geworden voor de waardplanten.
Gelukkig zijn er nog andere gebieden waar het gentiaanblauwtje vliegt en waar ook het beheer op deze vlindersoort is aangepast (kleine stukjes worden geplagd zodat de zaden van de klokjesgentiaan beter kunnen kiemen). Op een nieuwe plek heb ik diverse klokjesgentianen en gentiaanblauwtjes kunnen vinden:

Eerste eiafzet gentiaanblauwtje

Vers exemplaar gentiaanblauwtje

18 juli 2014: 5 dagen later opnieuw het 'nieuw' ontdekte gebied bezocht en slechts een paar blauwtjes kunnen vinden. Helaas was ook in dit kleine gebiedje goed te zien dat er al meer (vlinder)fotografen geweest waren en dat ook hier het e.e.a. was platgetrapt waaronder een paar laag groeiende gentianen met eiafzet.

Gentiaanblauwtje in zijn leefgebied (heide met gentianen)